Dit keer een gastblogbericht van Jorgen Munk, docent, hobby-imker en schapen- en geitenhouder:

Volgend jaar imker ik al 10 jaar met een kleine celmaat (4,9 mm)
In 2015 volgde ik de vervolgcursus bijenteelt bij Ben, waar hij me wees op de site van Dee Lusby. Als onderdeel van de cursus moesten we een onderzoek doen. Het verhaal van Dee Lusby wekte mijn nieuwsgierigheid, en met mijn vier bijenkasten wilde ik zelf zien wat er gebeurt bij een overstap naar 4,9 mm celgrootte.
Wat me aansprak in het verhaal, was dat varroabestrijding niet meer nodig zou zijn. Dit vermindert niet alleen de stress voor de bijen, maar bespaart ook kosten en veel tijd. Door raatafstand verkleind van 37 mm naar 32 mm en een compacter broednest die warmer blijft, zou de voortplanting van de varroamijt afnemen (Hayo Velthuis/Bernard Kraus). Werksters komen namelijk tot een dag eerder uit hun cel dan bij de standaard 5,4 mm cellen. Daarnaast wordt geadviseerd om te selecteren op hygiënisch gedrag (VSH), niet te reizen met volken en stress zoveel mogelijk te vermijden.
De eerste stappen
Ik begon met een zoektocht naar kunstraat van 5,1 mm en 4,9 mm. Ik koos bewust voor gegoten kunstraat uit Zweden, omdat dit vormvaster is dan gewalste raat. Het bouwen van 5,1 mm cellen ging soepel; de bijen hadden hier geen moeite mee. De overstap naar 4,9 mm verliep ook zonder problemen, mede omdat dit tijdens een periode met minder dracht gebeurde. Bij een betere drachtperiode hadden de bijen er waarschijnlijk meer moeite mee gehad.
Door regelmatig de varroadruk te meten, merkte ik al een afname bij 5,1 mm cellen, en nog meer bij 4,9 mm. Met slechts vier kasten was dit geen uitgebreid onderzoek, maar de resultaten waren veelbelovend. Ben toonde veel interesse en volgde mijn experiment op de voet. Dankzij de uitgebouwde raten kon ik de overgang naar kleinere cellen verder doorvoeren. De koningin legde probleemloos eieren in de kleine cellen, en de werksters verzorgden het broed zoals gebruikelijk.
Verdere ontwikkelingen
In het tweede jaar stapte ik over naar Dadant-kasten, zodat ik met één broedkamer kon werken. Dit maakte het makkelijker om in één oogopslag het broednest te observeren. Aangezien ik niet reis met mijn volken, is de grootte van de Dadant kasten voor mij geen probleem. De eerste jaren voerden Ben en ik veel metingen uit, zoals het plaatsen van thermometers in de kasten en weegschalen eronder. Hoewel dat interessant was, is het observeren van de bijen uiteindelijk veel leuker.
Aankomend jaar zal ik in een aantal kasten de koningin vervangen, die zal ik zelf telen.
Uitbreiding
Wintersterfte heb ik tot nu toe niet gehad en behandel al die jaren niet tegen varroa. Afgelopen jaar breidde ik mijn aantal kasten uit naar negen. Ik ving enkele zwermen in dorpen in de buurt en plaatste ze direct op uitgebouwde 4,9 mm ramen. Zwermen mét 1 raam broed uit bestaande kasten accepteerden dit zonder problemen. Zwermen zonder een raam broed uit bestaande kasten bleven echter niet zitten.
Resultaten
Afgelopen maand testte ik de kasten opnieuw op varroabesmetting. Bij alle kasten bleef de besmetting onder de 3%. Nu is het afwachten hoe de gevangen zwermen zich volgend jaar ontwikkelen.

Groet, Jurgen Munk. 

Naschrift: in een volgend blogbericht zal ik alle details nog eens op een rijtje zetten, die het behandelvrij imkeren wellicht mogelijk maken.

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt