Kleine cellen broednest en grote cellen honingkamer

Regelmatig krijg ik via het Blog vragen over het gebruik van kunstraat in de honingkamers in combinatie met kleine cellen (5,1 of 4,9 mm) in de broedkamer(s). Van nature bouwen de bijen een variabele celmaat. De kleinste cellen bouwen ze centraal in het broednest en naar boven toe worden de cellen groter voor de honingopslag. 

Imkers met korven of andere kasten met natuurbouw meten in de regel 5,1 mm in het broednest en 5,3 en 5,4 in het honingdeel. Je kunt dus na de overgang van de standaard kunstraat van 5,4 mm naar 5,1 mm gewoon je oude ramen in de honingkamers blijven gebruiken. Het gebruik van uitgebouwde cellen in de eerste honingkamer verschaft de haalbijen direct opslagruimte voor de nectar. Dat houdt het broednest vrij van nectar. Overigens wordt de nectar overdag wel tijdelijk opgeslagen in het broednest nadat de huisbijen de lading nectar overgenomen hebben van de haalbijen, maar in de nacht wordt het weer naar boven verplaatst. Ten tijde van het plaatsen van de tweede honingkamer zijn er al meer jonge bijen geboren en kunnen ze nu snel kunstraat uitbouwen. 

Broedonderzoek op detectie van zieke poppen

Voor meer ervaren imkers een toelichting op de pintest: werksterbijen krijgen hun eigenschappen via de moer en de darren waarmee de moer vorig jaar of nog eerder gepaard heeft. Ik blijf het altijd een wonderbaarlijk natuurverschijnsel vinden, dat het sperma van al lang overleden mannetjes voortleeft in het lichaam van een vrouwtjesdier, onze koninginnen. De mannetjes kunnen nog jaren kinderen verwekken, terwijl ze zelf dankzij de overdracht van hun sperma het loodje hebben gelegd. Ze verlengen met hun daad de overerving van hun genen ten koste van hun eigen leven. 

De eigenschappen van onze bijenvolken hebben dus een variabel karakter vanwege de vele vaders, maar ook vanwege de variatie in eigenschappen van de koningin. Eigenschappen, die niet aanwezig zijn, vind je niet terug in de nakomelingen. Wel kunnen eigenschappen, die in geringe mate voorkomen, omdat bijvoorbeeld slechts één of twee vaders deze eigenschappen bezitten, eruit gelicht worden of worden versterkt. Je kunt bijvoorbeeld de mate waarin een volk algemeen hygienisch gedrag vertoont, proefondervindelijk vaststellen met de pintest. Deze eigenschap is van belang voor de bijengezondheid.

Zes teeltmoervolken heb ik afgelopen week onderworpen aan de pintest. Na zes uur zie je het volgende beeld ontstaan van het geopende en het deels geruimde broed:  

Volken met een hoge algemene hygiene zullen niet getroffen worden door een uitbraak van kalkbroed, EVB of AVB. Domweg omdat de bijen de minste geringste afwijking van het broed detecteren en opruimen. Zodat de besmetting met de viussen, schimmels of bacterien in de kiem wordt gesmoord. Bij de pintest worden 50 poppen aangeprikt tot de middenwand met een insectennaald nummer 2 (naalden om bijvoorbeeld kevers en vlinders op te zetten). Na 6 uur wordt de mate van detectie vastgesteld aan de hand van de opengemaakte cellen. Meestal zijn dan ook al veel cellen uitgeruimd. Bij een goede hygiene zullen meer dan 90% van de cellen volledig open gemaakt zijn en deels geruimd. 

Volken met een slechte hygiene maken slechts weinig of geen cellen open. Met deze test kun je bij meerdere P-moeren (teeltmoeren) de moeren met de beste eigenschap op dit vlak selecteren. 

Deze eigenschap correleert echter niet met de specifieke Varroa Sensitieve Hygienische eigenschappen (VSH). Blijkbaar zijn hiervoor verschillende genencombinaties van belang. Varroa Sensitieve Hygiene wordt getoetst met o.a. de Harbo-test, daarover later meer. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt