In grote delen van Nederland was er op 29 en 30 oktober vorst aan de grond. Terwijl de bijen op 28 oktober nog af en toe vlogen, trokken ze zich in de nacht terug op de wintertros, tenminste in kasten van hout. In mijn polystyreenkasten liepen ze op 29 oktober nog redelijk vrij rond, maar op 30 oktober trokken ze zich ook terug op de beginnende wintertros . Bij het vormen van de wintertros trekken de bijen zich verder terug om de kou buiten de wintertros te houden. Ze trekken zich terug in de omgeving van het resterende broednestje. De buitenste schil van de bijen vormt bij dalende temperaturen een steeds compacter wordende winterjas. Deze jas vormt de isolatielaag, die de warmte in de wintertros vasthoudt. Die jas verdwijnt net zo gemakkelijk weer bij stijgende temperaturen. Vanmiddag lopen de bijen weer vrij door de kast. De wintertros is dus niet een continue verschijnsel in de maanden november tot en met februari. De wintertros is er alleen bij winterse kou, zodra het weer naar acht graden of meer stijgt, verdwijnt de clustering weer. 

Door de beperkte bewegingsvrijheid van de moer in de wintertros, de steeds kortere dagen en de dalende temperatuur wordt het broednestje steeds kleiner. De komende week of weken zal het huidige broed uitlopen. Waarschijnlijk blijft er vaak nog een heel klein broednestje aanwezig. Uit Engelse onderzoeken blijkt dat november en begin december de beste kansen biedt op volledige broedloosheid. Dit kan overigens per ras verschillen. Het lijkt er dus op dat we in het weekend van 22 november voor het eerste zouden kunnen oxalen. Dan moet het - om te kunnen druppelen - ook wel weer onder de vijf graden zijn, want voor het druppelen is een wintertros onontbeerlijk. 

Mocht de dagelijkse mijtenval in november niet meer dan 1 mijt per dag zijn, dan kun je de late herfst bestrijding gerust achterwege laten. Meet de mijtenval wel over ongeveer vijf dagen, want de dagelijkse mijtenval kan sterk fluctueren. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt