Het dessert van de varroabestrijding

Het driestappenplan van de varroabestrijding, ook wel het driegangenmenu genoemd, wordt afgesloten met het dessert. Het dessert bestaat uit het druppelen met een oxaalzuursuikeroplossing of het sublimeren van oxaalzuurkristallen. Negentig procent van de behandelaars past de druppelmethode toe. Deze methode is veiliger voor de imker, doch mag slechts eenmalig toegepast worden op de bijen. Meermalig druppelen met een suikerhoudende oxaalzuuroplossing leidt tot directe schade aan de bijen vanwege opname van de vloeistof. 

Pas de methode uitsluitend toe in broedloze perioden. Pas deze methode met suikerwateroplossing dus nooit toe in de zomer. Het vernevelen in de zomer van zwermen e.d. gebeurt met een 3% wateroplossing van oxaal zonder suiker om opname in de maag te voorkomen! 

De meest effectieve behandeling

Gezien de effectiviteit van 90% werken deze beide methoden zeer goed. Dit is te danken aan het feit dat er in november en in de eerste helft van december geen of nagenoeg geen broed meer aanwezig is waarin de mijten zich schuil kunnen houden.

Late herfst behandeling

Aangezien de winter officieel op 21 december begint en er vanaf die datum ook weer een begin van een broednest kan ontstaan, noemen we deze behandeling in de periode van eind november/begin december tegenwoordig ook wel de 'late herfst behandeling', overeenkomstig de naamgeving in andere landen. In Duitsland is het zelfs verboden om deze behandeling later dan 1 januari uit te voeren. Belangrijk is om deze behandeling in zijn juiste context te zien. Deze behandeling zal er zeker niet voor zorgen dat zwaar besmette volken de winter overleven, hun lot staat al vast. Het belangrijkste doel is om de restbesmetting, overgebleven na de zomerbehandeling verder te reduceren zodat de volken, zo schoon mogelijk  beginnen aan het volgende bijeseizoen. Het is dus een preventieve behandeling om een te sterke mijtenexplosie in de loop van het komende jaar te voorkomen. 

Selectief bestrijden

Mocht de mijtenbesmetting in november al behoorlijk laag zijn - dit is het geval wanneer er maximaal gemiddeld 1 mijt per dag op de schuiflade valt - dan kan de late herfstbehandeling gerust overgeslagen worden. De meetperiode moet tenminste 5 aaneengesloten dagen zijn. Dit selectief bestrijden wordt ook wel Integrated Pest Management (IPM) genoemd. 

De werkwijze met druppelen

Voor de druppelmethode heb je 5 a 6 ml handwarme oplossing per straatje bijen nodig. De buitenste verkleinde straatjes tellen niet mee en mogen niet behandeld worden. Dus heb je zes volwaardige straatjes en twee kleine buitenste straatjes (totaal 8 straatjes) dan druppel je 6 x 5 ml is ongeveer 30 ml oxaalzuursuikerwateroplossing. De maximaal te geven hoeveelheid per volk is 50 ml. Je druppelt alleen in de straatjes waar de bijen zichtbaar zijn. Soms zit de wintertros tussen twee broedkamers in, dan zul je moeten kiepen (zie video). Bij het kiepen hoef je alleen maar in de onderste bak te druppelen, dus geen dubbele dosering! De bijen verspreiden het oxaalzuur zelf in de wintertros. Het druppelen doe je bij temperaturen tussen de min tien en maximaal plus vijf graden. Houd de buitentemperatuur goed in de gaten, het is echt belangrijk voor de effectiviteit dat de bijen redelijk vast op de wintertros zitten. De druppelmethode  met oxaalzuur of VarroMed mag slechts eenmalig toegepast worden in december anders schaadt het de bijen. 

NB behandel zeer zwakke volkjes (3 straatjes en kleiner) maar niet, ze koelen te snel af en overleven daardoor de behandeling meestal niet.  

De bereidingswijze

Een oxaalzuuroplossing maak je door 600 gram kristalsuiker op te lossen in 600 ml handwarm water (bij hard kraanwater gedeminiraliseerd water gebruiken, dit is te koop bij de bouwmarkt) en daar vervolgens 35 gram oxaalzuurdyhidride kristallen aan toevoegen en oplossen. Tegenwoordig mogen formeel uitsluitend de producten Oxuvar, Oxybee en VarroMed gebruikt worden. Denk weer aan rubber handschoenen en een P2 mondkapje. Je kunt ook VarroMed toepassen, want dat middel is ook geschikt voor de late herfstbehandeling.  

Oxaalzuuroplossingen en VarroMed zijn slechts beperkt houdbaar. Let hierbij vooral op de bijsluiter. Oxaalzuur en VarroMed dien je in de late herfst slechts eenmalig toe te passen. 

Vergassen van oxaalzuurkristallen (sublimeren)

Sublimeren is meer specialistenwerk en vraagt aanvullende gereedschappen en beschermingsmiddelen. Voor een goede uitrusting moet je rekenen op zo'n 500 euro. De toepassing waarbij 1 of 2 gram (1- of 2-baks bezetting) oxaalzuurkristallen (Varroxal is de productnaam) via verhitting bij 157 tot 189 graden Celsius overgaan in gasvorm, wordt toegepast vanaf 6 graden, waarbij de wintertros losser zit, zodat het gas tussen de bijen kunnen komen. Dit laatste is voor de effectiviteit zeer belangrijk. Gezien het gevaar van vrijkomende damp is een degelijk gezichtsbedekkend gasmasker een vereiste. 

Het is zeker niet aan te bevelen deze behandeling meervoudig toe te passen met als doel alle mijten tot nul te reduceren. Dat heeft geen enkele zin, bovendien geef je de bijen op deze wijze nooit de kans om zelf met de mijten af te rekenen. 

In Nederland officieel toegestane middelen

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (het CBG) houdt een lijst bij met de offieel toegestane middelen voor honingbijen. Deze kun je via DEZE LINK vinden. Denk eraan dat de overige middelen niet toegestaan zijn als diergeneesmiddel, in Nederland wordt de toepassing nog tot 2027 gedoogd dat wil zeggen oogluikend toegestaan. 

Registratieplicht varroabestrijding 

Volgens de Europese wetgeving is het verplicht iedere varroabehandeling te administreren. Houd dus een register bij van alle behandelde volken, inclusief het gebruikte middel en de dosering. Dit register moet minimaal 5 jaar bewaard worden. 

Ben Som de Cerff, hobby-imker en docent bijenteelt